Jak zrobić zapiekankę ze wszystkiego: selera, kapusty, ziemniaków, a nawet jabłek

Zapiekanka (z francuskiej tarki – skrobak, skrobak) to nie tylko ziemniaki zapiekane w śmietanie, posypane serem, ale w ogóle każde danie warzywne, mięsne, rybne czy słodkie, gotowane w piekarniku na złotobrązową skórkę. W restauracjach i kawiarniach można czasem spotkać się z określeniem „au gratin”, które oznacza nie tyle danie, ile sposób jego przygotowania.

O czym porozmawiamy w artykule:

Jakie są rodzaje zapiekanek i kto je wynalazł?
Zapiekanki warzywne
Mięsa, desery i inne zapiekanki
Przepisy
Autentyczna francuska gratin dauphinois
Seler dauphinoise o smaku truflowym
Warstwowa zapiekanka z kalafiora
Zapiekanka z cukinii
Zapiekanka z bakłażana z serem feta
Zapiekanka ze słodkich ziemniaków i szpinaku
Zapiekanka szpinakowa z boczkiem i grzybami
Zapiekanka z młodej cukinii, szynki i sera wędzonego
Zapiekanka ziemniaczano-selerowa z porem
Wegańska zapiekanka kokosowa z brukselką
Zapiekanka jabłkowo-cebulowa z serem cheddar
Zapiekanka jabłkowa

Jakie są rodzaje zapiekanek i kto je wynalazł?

Pierwsza wzmianka o zapiekance pochodzi z 1788 roku, kiedy to potrawę podawano na uroczystym obiedzie dla księcia. Clermont-Tonnerre i generał porucznik Dauphine w mieście Gap. Później przysmak z ziemniaków zapiekanych w śmietanie zaczęto nazywać gratin dauphinois.

We współczesnym świecie najpopularniejsze są zapiekanki mięsne, rybne i warzywne. Sam proces zapiekania polega na tym, że prawie doprowadzone danie posypuje się serem, bułką tartą lub smaruje sosem, aby uzyskać skórkę.

Zapiekanki warzywne

Aby zapiekanka miała apetyczną złocistobrązową skórkę, posypujemy ją twardym serem.

Prawie każde warzywa będą odpowiednie: ziemniaki, seler, bataty, kapusta, cukinia. Najważniejsze jest to, że nie zawierają zbyt dużo soku, ale obecność skrobi jest mile widziana. Na początek warzywa pokroić w cienkie plasterki, w niektórych przypadkach blanszować, układać warstwami w formie, dodając przy tym dowolny sos mleczny, śmietanę, ser, a czasem wszystko razem. Ważne jest, aby wybrać odpowiednią temperaturę, aby danie miało czas na upieczenie. Dlatego zapiekanki warzywne piecze się najpierw w dość umiarkowanej temperaturze, a pod koniec pieczenia albo zwiększa się temperaturę, albo umieszcza się naczynie pod grillem. Aby uzyskać wyjątkowo efektowną skórkę, gotową zapiekankę posypujemy orzechami, bułką tartą panko lub twardym serem i dodatkowo przypalamy palnikiem gazowym.

Mięsa, desery i inne zapiekanki

Dużą popularnością cieszą się także zapiekanki mięsne i z owoców morza. Tutaj, podobnie jak w przypadku warzyw, główny produkt gotuje się do ugotowania, a następnie posypuje serem lub polewa sosem beszamelowym i piecze w wysokiej temperaturze, aż powstanie skórka. Zapiekankę z krewetkami i kalmarami najczęściej przygotowuje się w porcjowanych maszynkach do kokoty lub w garnkach. Gady morskie polewane są sosem śmietanowym lub mlecznym, dzięki czemu nabierają delikatnego smaku. Nawiasem mówiąc, włoska lasagne jest również zapiekana w swojej metodzie gotowania.

Słodkie zapiekanki przygotowywane są z jabłek, gruszek, owoców tropikalnych i jagód. Zwykle umieszcza się je w formie i wypełnia śmietaną wymieszaną z roztrzepanym jajkiem i niewielką ilością skrobi, czasem dodaje się też odrobinę likieru. Wierzch słodkich zapiekanek posypuje się cukrem, aby uzyskać złotą skórkę.

Zapiekankę zazwyczaj podaje się w naczyniu, w którym została przygotowana. Dlatego najlepsze są ceramiczne naczynia do pieczenia, szczególnie jasnożółte lub niebieskie.

Przepisy

Autentyczna francuska gratin dauphinois

Zazwyczaj zapiekanka dauphinois podawana jest jako dodatek do wykwintnych dań kuchni francuskiej, takich jak duszone udko z kaczki czy stek. Jednak zapiekanka jest tak pyszna, że z powodzeniem mogłaby stanowić danie samo w sobie.

Autentyczna francuska gratin dauphinois

Do przygotowania 2 porcji potrzebne będą:

ziemniak – 250 gr
śmietanka 20% – 250ml
mleko – 200 ml
masło – 40 gr
czosnek – 1/2 goździka
sól – 4 gr
świeżo zmielony czarny pieprz

1. Rozgrzej piekarnik do 170°C. Nasmaruj dno naczynia do pieczenia ząbkiem czosnku i posmaruj 1 łyżką. l. masło.

2. Ziemniaki pokroić w bardzo cienkie plasterki. Wygodnie jest do tego użyć mandaliny lub ostrego cienkiego noża.

3. W rondlu połącz mleko, śmietanę, resztę masła, sól i pieprz. Doprowadź do wrzenia, dodaj ziemniaki i po ponownym zagotowaniu gotuj przez około 3 minuty. Ziemniaki powinny pozostać w połowie surowe.

4. Ostrożnie ułóż kawałki ziemniaków w naczyniu do pieczenia. Polać mieszanką, w której się smażyły, wstawić do piekarnika i piec około 20 minut. Podawać na gorąco.

Uwaga dla gospodyni

W razie potrzeby posyp gotową zapiekankę serem i włóż pod grill na dosłownie 1–2 minuty.

Przydatne rady

Ziemniaków nie można wstępnie ugotować, lecz wlać warstwami kremową mieszankę mleczną i od razu piec w piekarniku przez co najmniej 40–70 minut. Czas pieczenia zależy od grubości zapiekanki.

Seler dauphinoise o smaku truflowym

W wersji klasycznej to francuskie danie przyrządza się z ziemniaków, ale jeszcze lepiej sprawdza się z selerem.

Seler dauphinoise o smaku truflowym

Do przygotowania 8 porcji potrzebne będą:

bulwa selera – 2 kg
śmietanka 30–35% – 1 l
masło – 200 g
tarty parmezan – 100 g
oliwa truflowa – 20 ml
świeżo starta gałka muszkatołowa – na czubku noża
sól
świeżo zmielony czarny pieprz

1. Seler obierz i pokrój w bardzo cienkie plasterki (2-3 mm). 180 g zimnego masła pokroić w cienkie plasterki.

2. Dużą, głęboką formę do pieczenia wysmaruj pozostałym olejem i ułóż seler warstwami, lekko nachodząc na siebie.

3. Każdą warstwę selera posypać solą i pieprzem i wyłożyć plasterkami masła. Skropić oliwą truflową.

4. Polej seler solonym i gałkowym kremem. Rozgrzej piekarnik do 180°C. Przykryj patelnię folią i włóż do piekarnika na 40 minut.

5. Zdjąć folię, posypać serem selerowym i ponownie wstawić do piekarnika (można włączyć grill). Piec, aż skórka sera będzie złocistobrązowa. Podawaj natychmiast.

Uwaga dla gospodyni

Aby przygotować to nadzienie do zapiekanek, można dodać jedną warstwę cienko pokrojonego fileta z kurczaka. Aby pokroić filet w cienkie plasterki, można go zamrozić w zamrażarce.

Przydatne rady

Oprócz soli, pieprzu i gałki muszkatołowej możesz dodać dowolne ulubione przyprawy. Na przykład mieszanka ziół prowansalskich.

Warstwowa zapiekanka z kalafiora

Proste i zarazem wykwintne danie francuskie. Idealny towarzysz grillowanego mięsa lub drobiu.

Warstwowa zapiekanka z kalafiora

Do przygotowania 4 porcji potrzebne będą:

kalafior – 800 g
mleko – 400 ml
Ser Gouda – 200 g
masło – 70 g
płatki migdałów (lub okruchy) – 50 g
mąka – 40 g
tarty parmezan – 40 g
posiekana zielona cebula – 1 łyżka. l.
sól
świeżo zmielony czarny pieprz
gałka muszkatołowa

1. Kalafior podzielić na różyczki, gotować we wrzącej wodzie przez 5 minut.

2. W rondlu rozpuść 40 g masła, dodaj mąkę, lekko podsmaż. Wlać gorące mleko, ciągle mieszając, i doprowadzić do wrzenia. Dopraw solą, pieprzem i dodaj gałkę muszkatołową do smaku. Gotuj na małym ogniu przez około 5 minut.

3. Lekko nasmaruj naczynie do pieczenia masłem. Ułożyć warstwę kalafiora, warstwę sosu beszamelowego, warstwę startego sera. Następnie kolejna warstwa kapusty, sosu i sera w tej samej kolejności. Powinieneś otrzymać 2-3 warstwy.

4. Posyp ostatnią warstwę parmezanem, migdałami i zieloną cebulką. Na wierzchu rozsmaruj resztę pokrojonego w plasterki masła.

5. Piecz zapiekankę w piekarniku nagrzanym do 200°C przez 10 minut. Kilka minut przed gotowaniem włącz grill, aby uzyskać złocistobrązową skórkę.

Uwaga dla gospodyni

Tę samą zapiekankę można zrobić z brokułów. A Dla smaku i aromatu można dodać listki świeżego tymianku.

Zapiekanka z cukinii

Ta zapiekanka może być śniadaniem, lunchem lub kolacją. Przygotowanie nie wymaga wiele czasu, można je podawać zarówno na ciepło, jak i na zimno.

Zapiekanka z cukinii

Do przygotowania 4 porcji potrzebne będą:

średnia cukinia – 2 szt.
feta – 100 g
parmezan – 50 g
śmietana – 2 łyżki. l.
bułka tarta – 2 łyżki. l.
czosnek – 2 ząbki
natka pietruszki – 5 gałązek
sól
świeżo zmielony czarny pieprz

1. Zetrzyj parmezan na drobnej tarce i posiekaj liście pietruszki. Wymieszaj bułkę tartą, pietruszkę i 2 łyżki. l. starty parmezan.

2. W blenderze zmiksuj fetę, śmietanę, czosnek i resztę parmezanu na gładką masę.

3. Rozgrzej piekarnik do 180°C. Cukinię pokroić w cienkie koła, ułożyć w naczyniu do pieczenia, dodać odrobinę soli i pieprzu. Na wierzchu posmaruj sosem feta i kwaśną śmietaną. Piec na złoty kolor, 20–30 minut.

4. Posypać zapiekankę masą chlebową i piec kolejne 10 minut na złoty kolor.

Uwaga dla gospodyni

Zamiast cukinii można użyć cukinii. Jeśli nie są już młode, po prostu je obierz.

Przydatne rady

Przed posoleniem całego dania koniecznie spróbuj fety: może być bardzo słona.

Zapiekanka z bakłażana z serem feta

Zapiekanka z bakłażana z serem feta — Bardzo smaczne i oryginalne danie, które może działać samodzielnie lub pełnić skromną rolę jako dodatek.

Zapiekanka z bakłażana z serem feta

Do przygotowania 4 porcji potrzebne będą:

duże bakłażany – 2 szt.
sos pomidorowy – 1 szklanka
tarty ser gruyere – 3/4 szklanki
śmietana – 100 g
śmietana 10% tłuszczu – 100 ml
feta – 100 g
szalotka – 1/2 szt.
tymianek – 10 gałązek
liście bazylii – 4–6 szt.
oliwa z oliwek
świeżo zmielony czarny pieprz
sól

1. Rozgrzej piekarnik do 180°C. Bakłażany pokroić wzdłuż na plastry o grubości 1,3 cm, ułożyć na blasze wyłożonej pergaminem, doprawić solą i pieprzem oraz posmarować oliwą z oliwek. Włóż do piekarnika i piecz do miękkości, 20 minut.

2. Posiekaj szalotkę bardzo drobno. W rondelku łączymy śmietanę, śmietanę i pokruszoną fetę. Doprowadzić mieszaninę do wrzenia i zdjąć z ognia. Dodaj liście tymianku i szalotkę.

3. Nasmaruj oliwą małe naczynie do pieczenia. Na dno wlać trochę sosu pomidorowego. Ułożyć bakłażany lekko nakładając się na siebie, polać sosem pomidorowym i posypać 1/4 szklanki sera. Rozłóż 1-2 posiekane liście bazylii i powtórz warstwy.

4. Polej zapiekankę sosem śmietanowym i posyp resztą Gruyere. Piec na złoty kolor, 20 minut.

Uwaga dla gospodyni

Aby zapiekanka z bakłażana miała wyjątkowo orientalny smak, zamiast fety możesz użyć labane — tradycyjny twarożek wytwarzany w Libanie, Syrii i Izraelu z jogurtu koziego lub owczego.

Przydatne rady

Aby uzyskać pikantny smak, do zapiekanki można dodać drobno posiekaną świeżą, ostrą paprykę.

Zapiekanka ze słodkich ziemniaków i szpinaku

Zapiekankę można przygotować ze wszystkiego, na przykład ziemniaków i słodkich ziemniaków. Kremowy sos czosnkowy i szpinak dodadzą potrawie soczystości i jasnego smaku.

Zapiekanka ze słodkich ziemniaków i szpinaku